RİZE-ÇAYELİ / ÇATALDERE KÖYÜ PROPOLİSİ

Doğu Karadeniz bölgesinin zengin bitki florası bilim insanlarının dikkatini çekmeye devam ediyor.  Bu amaçla bitki florasının propolis üzerine bir farklılığa sebep olup olamadığını belirlemek amacı ile yapılana çalışmada Çayeli bölgesi seçilmiş. Doğu Karadeniz'den toplanan Anadolu propolisi Gazi Üniversitesi Fen Fakültesi Kimya Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali DİŞLİ ve farklı üniversitelerdeki alanında uzman bilim insanları tarafından yapılan ortak bir çalışma ile incelenmiş ve önemli bulgular elde edilmiştir. 

Makaleden anlaşılan; bu seçimde hem yörenin bal kalitesi hem de bölgedeki hakim ağaç türleri arasında yer alan köknar (Abies spp.), ladin (Piceaspp.), sarıçam (Pinus sylvestris), sedir (Cedrus spp.), kayın (Fagus spp.), meşe (Quercusspp.), kestane (Castanea sativa), ıhlamur (Titia spp. ), karaağaç (Ulmus spp.), gürgen (Carpinus spp.), kızılağaç (Alnus spp.) ve fındık (Corylus spp.) (Saraç vd. 2013; Atalay 1983; Usta vd. 2018) ile yine bölgedeki önemli şifalı bitkiler arasında yer alan Angelica sylvestrisL, Senecio vulgarisL.,Buxus sempervirensL., Silene vulgaris(Moench) Garcke, Glechoma hederaceaL., Lamium albumL., Lamium purpureumL., Linum catharticum L., Ligustrum vulgareL, Oxalis acetosellaL., Plantago lanceolataL., Dactylis

glomerataL., Primula vulgarisHuds., Ranunculus ficariaL., Sorbus aucupariaL., Galium odoratum(L.) Scop. ve Salix capreaL. (Baykal ve ark. 2011) gibi bitkilerin bulunması etkili olmuştur.

Bu amaçla incelenecek olan ham propolis örnekleri organik bal üreticisi Sabit Çelik vasıtasıyla 2021 yılında Türkiye'nin Rize ilinin Çayeli ilçesi Çataldere beldesinde (40°53′59′′N,40°45′48′′E) bulunan Çataldere Bal Organik Arıcılık Evi'nden (TR-OT-06-3322) temin edilmiştir.

 Araştırma sonuçları etki değeri yüksek uluslararası hakemli bir dergide yayınlanmıştır (Natural Product Research, 2024, DOİ: 10.1080/14786419.2024.2443500). Çalışmada dört farklı çözücü (EEP, MEP ve HEP, AEP) ile proplis ekstrakte edilmiş ve her bir çözücüye geçen bileşen analiz edilerek sonuçlar yorumlanmış. Bütün sonuçlar karşılaştırıldığında;

1) İncelenen propolisin mineral bakımından zengin olduğu (Na, K, Ca, Mg ve Zn içerdiği) tespit edilmiştir.

2) Ekstraktların bakterilere karşı çok etkili ve propolisin antimikrobiyal aktivitesinin çok yönlü olduğu belirlenmiştir.

3) Dört farklı ekstraktin her birinin akciğer kanserine karşı etkili olduğu ve kanser hücrelerinin (A549) canlılığında doza bağlı bir azalma gösterdiği belirlenmiştir. Yüksek konsantrasyonlarda (5µL/mL), ekstraktlar kanser hücresi canlılığını önemli ölçüde azaltarak %10'un altına düşürmüştür. Benzer çalışmalarda ya da kullanılan birçok kemoterapı ilacında olduğu gibi bu çalışmadan elde edilen üç ekstrakt (EEP, MEP ve HEP) kanserli hücrelerin canlılığını azaltırken sağlık hücrelere de zarar vermektedir. Ancak çalışmayı öne çıkaran en önemli kısım sulu ekstrat (AEP) kanserli hücrelere karşı benzer etkiyi gösterirken sağlıklı (HEK-293T) hücrelere karşı daha düşük bir toksik etki göstermiş ya da başka bir deyişle sağlıklı hücrelere zarar vermemiştir.

Bu çalışmada Çayeli propolisinin kimyasal bileşimi ve biyolojik aktivitesi araştırılmıştır. Yapılan analizler, Çayeli propolisinin diterpenoidler, yağ asitleri, organik asitler, flavonoidler, şekerler, yüksek molekül ağırlıklı alifatik hidrokarbonlar ve mineral elementler dahil olmak üzere çok çeşitli kimyasal bileşenler içerdiğini ortaya koymuştur. Çayeli propolisi özellikle benzoik asit, fenolik asitler ve flavonoidler bakımından zengin bir içeriğe sahip olduğu görülmüştür. Biyoaktif bileşiklerdeki bu zenginlik, biyolojik aktivitelere kayda değer bir katkıda bulunmaktadır. Çalışma sonuçları, tüm propolis ekstraktlarının akciğer kanseri hücre büyümesini inhibe ederken aynı zamanda hem Gram-pozitif hem de Gram-negatif bakterilerin yanı sıra mayaya karşı da etkili olduğu, antibakteriyel ve antifungal özellikler sergilediğini göstermiştir.

Sonuç olarak yazarlar;

Bu bulguların, Çayeli propolisinin mikrobiyal enfeksiyonlarla mücadelede alternatif veya tamamlayıcı bir kaynak olacak potansiyele sahip olduğunu ve antimikrobiyal ve antikanser ürünlerin geliştirilmesi için umut verici yollar sunabileceğini, genel olarak Çayeli propolisinin, bu alanlarda daha fazla araştırma ve uygulama için önemli bir potansiyele sahip değerli bir doğal kaynak olarak umut vaat ettiğini rapor etmişlerdir.